Туберкулез ауруы туралы мәлімет слайд

Туберкулез профилактикасы Факультет: ҚДС 001-02 Орындаған: Қасымалиева Ф.Б Қабылдаған: Меңдалиев Н.А. — презентация

Презентация была опубликована 4 года назад пользователемFariza Kass

Презентация на тему: » Туберкулез профилактикасы Факультет: ҚДС 001-02 Орындаған: Қасымалиева Ф.Б Қабылдаған: Меңдалиев Н.А.» — Транскрипт:

1 Туберкулез профилактикасы Факультет: ҚДС Орындаған: Қасымалиева Ф.Б Қабылдаған: Меңдалиев Н.А

2 Жоспары: 1. Туберкулез ауруы туралы жалпы ұғым 2. РФ статистикалық мәліметтері 3. Туберкулез ауруы бойынша эпидемиологиялық тізбек 4.Туберкулездің алтын алу (профилактикасы) 5.Қорытынды 6.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

3 Туберкулез ауруы туралы жалпы ұғым Туберкулез (лат.tuberculum – төмпешік), ескіше: құрт ауру, көксау – адам мен жануарларда болатын созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулездің қоздырғышы – микробактерияны (Кох таяқшасын) неміс микробиологи Р.Кох (1843 – 1910) ашты (1882). Туберкулез микобактерия лары жіңішке, түзу не сәл иіліп келген таяқшалар, ұзындығы 1 – 10, ені 0,2 – 0,6 мкм. Туберкулез ауруы көне замена белгілі. Ауру белгілері бұдан 7 мың жил дай бұрын неолит кезеңіндегі адам сүйегін зерттегенде табылған, біздің заманымыздан бұрын 3 – 2- мыңжилдықта египет мумияларынан анықталған.

4 Қазіргі уақытта планетаның әр бір үшінші адамы Mucobakterium tuberculosis – пен инфицирленген жилы әлемде 9 млн адамдай ауырып, 3 млн қаза тапты. Адамды қаза табуына басқа бактерияларға қарағанда туберкулез микобактериясы септігін көп тигізеді. Ресейде 2000 ж туберкулез ден адам қаза балды. Туберкулез ауруы туралы жалпы ұғым

5 Ресейде революция дан кейін туберкулезге қарсы шараларға қол жеткізілді. Туберкулезбен науқастану мен одна болатын өлім азайды. Туберкулезбен біріншілік науқастанудың ең төмен көрсеткіші 1991 жилы адамның 34,0-ін құрады, ал қаза болу 1989 жилы адамның 7,4-ін құрады. Бірақ, 90 жилдары көптеген елдерде туберкулезбен науқастану мен қаза болу күрт өсіп кетті. РФ статистикалық мәліметтері

7 Туберкулез ауруы бойынша эпидемиологиялық тізбек Ауру көз: ауру адам немсе жануар (көбінесе ірі қара мал), әсіресе слның ішінде қоршаған ортаға mycobacterium tuberculosis бөлетіні жатады. Қабылдағыш орта Туберкулездің берілу жолдары: аэрозольді, қарым-қатынастық, анадан балаға

8 аэрозольды немсе аэрогенді (аулы тамшылы немсе аулы шаңды) алиментарлы, қарым-қатынастық құрсақішілік (анадан балаға) Туберкулездің берілу жолдары

9 Эпидемиологиялық тізбектің үшіншісі туберкулездің таралуына септігін тигізетін – қабылдағыш орта жатады. Жыл сайын Ресейде осындай алпыс мың адамды анықтайды, тағы да алпыс мыңы созылмалы формата туберкулез микобактеримін жүргендер. Осылайша елде туберкулез инфекция сының үлкен резервуары бар. Бір бациллярлы науқас жилына 5-10 адамды жұқтыруы мүмкін, ал кей жағдайда жүз және одна да көп адамның жұқтыруымен эпидемиялық кезеңдер де болады.

10 Туберкулездың алтын алу мақсатында жатақханалар мен жеке пәтерлердегі науқастарды оңашалау керек. Бірақ бұл көрсеткіштер 90-шы жилдары 53,0-тен 15,0%-ға дейін азайды. Қоршаған ортаға жұқтыратын қауіп болмас үшін бацилла тасмалдаушылардың өздері тәрітпті сақтау керек. Бірақ біздің мәліметіміз бойынша науқастардың жартысынан аз (48,8%) бұл тәрітіпті сақтайды.

11 Туберкулездің алтын алу (профилактикасы) 1. Туберкулездың алтын алуда маңызы орын уақытында анықтау болып табылады. Бұл жердь науқастарды флюрографиялық, бактериологиялық зерттеулер және профилактикалық жалпы тексерулер көмектеседі жил мен 1997 жил аралығында флюрографиялық зерттеумен тексерілетіндер саны 30 млн-ға қысқырды, туберкулезды анықтау мақсатында жасалатын профилактикалық тесеруле 75%-тен 59,9%-ге дейін төмендеп, бактериологиялық зерттеулер және тестер жасау қысқартылды.

12 2. Фтизиатрлар мен терапевт дәрігерлер туберкулез ауруына қауіпі бар адамдарға көңіл бөлуі керек, олар: маскүнемдер, токсикоман дар, сотталғандар, жақында ғана түрмеден шыққандар, бомж дар және де өкпенің спецификалық емс созылмалы аурулары, қантты диабеті, психикалық өзгерістері бар және т.б адамдар. 3. Туберкулездың алтын алу шаралары нәтижелі болу үшін тұрғындардың инфекцияға резисттентілігін анықтаған септігін тигізеді. Бұл жердь маңызыд орында БЦЖ және БЦЖ-М вакцинасымен спицификалық туберкулезге қарсы имунитетті қолдануымыз керек.

13 Қорытынды Организмнің жалпы реактивтілігінің көтеріліп, туберкулез инфекция сын қабылдамау үшін, әлеуметтік алтын алу шараларын жүргізуіміз керек. Өмір сүру жағдайын жақсарту, салауатты өмір сүру, тиімді тамақтану адамның жалпы қорғаныш күшін нығайтып, туберкулез қоздырғышын қабылдауды төмендетеді.

источник

Презентация была опубликована 3 года назад пользователемКамшат Шуканова

Презентация на тему: » Туберкулез Туберкулез — микобактериялармен шақырылған созылмалы жұқпалы ауру.» — Транскрипт:

2 Туберкулез — микобактериялармен шақырылған созылмалы жұқпалы ауру.

3 Аурудың қоздырғышы – туберкулез микобактериялары немесе КОХ таяқшалары.Оларды 1882 жылы ашқан Роберт Кох деген ғалымның құрметіне аталады.Олар өте төмен температурада, кепкен күйінде де тіршілігін сақтайды, әртүрлі қышқылдар, негіздер және спирт те әсер етпейді.

4 Эпидемиологиясы Аурудың көзі – ауру адам және ауру мал. Микобактериялардың организмге ену жолдары: жоғарғы тыныс жолдарының және ас қорыту ағзаларының шырышты қабаты арқылы, өте сирек жағдайларда ауру анасынан құрсақтағы балаға плацента арқылы өтеді.

5 Патогенез. Кох таяқшалары организмге жоғарғы тыныс жолдары,ас қорыту ағзаларының шырышты қабаты арқылы еніп, қанға және лимфаға өтеді. Осы бактериемия 8 күннен 11 айға дейін белгі бермей созылуы мүмкін.

6 Жіктелуі. 1.Туберкез интоксикациясы: А) ерте туберкулез интоксикациясы; Б) кеш туберкулез интоксикациясы; 2. Тыныс алу ағзаларының туберкулезі: А) біріншілік туберкулездік жиынтық; Б) өкпенің ошақты туберкулезі; В) өкпенің инфильтративті туберкулезі; Г) туберкулездік бронхоаденит; Д) туберкулездік плеврит; Е) жоғарғы тыныс жолдарының туберкулезі; 3.Басқа ағзалардың туберкулезі: А) сүйек туберкулезі; Б) лимфа түйіндерінің туберкулезі; В) туберкулездік менингит; Г) тері қабатының туберкулезі; Д)зәр шығару және жыныс ағзаларының туберкулезі;

7 Ерте туберкулез интоксикациясында:бала тез шаршағыш, мазасыз, ұйқысы бұзылған, басы жиі ауырады, көп терлейді, салмағын қоспайды, субфибрильді температура байқалады. Манту белгісі оң нәтиже көрсетеді. Қан анализінде: лейкоцитоз, эозинофилия анықталады. Аталған белгілер 1-4 айға дейін созылады, дер кезінде анықталып, ем жүргізілсе, бала айығып кетеді. Кейде созылмалы туберкулез интоксикациясына немесе туберкулездің басқа түріне айналып асқынады.

8 Біріншілік туберкулездік жиынтық- туберкулездің бұл түрінде инфекция өкпе тканін зақымдап, туберкулездік қабыну ошағы(Гон ошағы) пайда болады. Сонымен қатар,қабыну процесі өкпе лимфа түйіндерін де қамтиды.Ауру интоксикация белгілерінен басталады:алғашқыда жоғары температура (38-39 С),кейіннен ұзақ уақытқа созылатын субфебрильді температураға айналады. Осымен қатар тыныс алу ағзалары тарапынан өзгерістер анықталады: сирек, құрғақ жөтел, өкпенің зақымданған тұсында перкуторлық өкпе дыбысының тұйықталуы, тыңдап көргенде- дем алысының, өкпе дыбысының әлсіреуі, сирек естілетін құрғақ сырылдар. Рентгенограммада: өкпедегі қабыну ошағын көруге болады. Қанда лейкоцитоз, лимфопения, эозинофилия, өте жоғары ЭТЖ мм/ сағатына анықталады. Манту белгісі оң нәтиже көрсетеді. Уақытында диагноз анықталмай, дұрыс ем жүргізілмесе, асқынулары – плевритке, кавернозды, инфильтративті, милиарлы туберкулезіне әкеледі.

9 Туберкулездік бронхоаденит – туберкулездің балаларда ең жиі кездесетін түрі, өкпе түбіріндегі лимфа түйіндерінің қабынуымен сипатталады. Ауру жоғары температура, жалпы жағдайдың өзгеруі және интоксикация белгілерінен басталады. Рентгендік тексерісте үлкейген өкпе- бронх лимфа түйіндеріне көре аламыз.

10 Өкпенің ошақты туберкулезі. Өкпеде, бірнеше сегменттерде, диаметр 1см- дей қабыну ошақтарының пайда болуымен сипатталады. Клиникалық белгілнрі әлсіз білінгендіктен, тек флюрографиялық тексеріс кезінде анықталады. Өкпенің инфильтративтік туберкулезі. Өкпедегі экссудативті қабыну өзгерістерімен сипатталады: пневмония,тұмау белгілеріне ұқсас басталғандықтан, ажырату қиын болады. Диагнозды толық анықтау үшін рентген тексеріс пен Манту белгісіне сүйенеміз.

11 Туберкулездік плеврит. Туберкулездің бұл түрі көбінесе аллергияға бейім балаларда кездеседі. Басталуы жедел, дене қызуы С баланың көкірегі, бүйірі шаншып ауырады.Зақымданған жағында перкуссия арқылы толық тұйық дыбыс анықталса, аускультация арқылы өкпе дыбысын ести алмаймыз. Рентгенограммада — өкпе ткані көрінбейді.

12 Туберкулездік менингит. Барлық жастағы балаларда кездеседі. Кейінгі жылдары БЦЖ вакцинасын егу арқылы туберкулездің бұл түрінің саны азайды. Аурудың клиникасы: байқалмас баланың қатты басы ауруы, себепсіз құсуы, бұлшық ет тонусының жоғарылауы анықталады. Одан кейін шыңғырып жылау, брадикардия, менингеальды белгілер – желке бұлшық еттерінің тартылуы( Керниг – Брудзинский симптомы).Диагнозды анықтау үшін жұлын-ми сұйықтығын тексеру, немесе Манту белгісін қою көмектеседі.Жұлын-ми сұйықтығының құрамында белок мөлшері жоғарылайды 0,66-2,0% ге дейін, ( норма 0,2-0,3%), дейін лимфоцитті лейкоцитоз анықталады

13 Диагноз қою. Мұқият анамнез жинау; аурудың клиникалық белгілерін ескеру; лабораториялық зерттеулерге сүйену: қанның, зәрдің жалпы анализдері; қақырықтың, жұлын сұйықтығының бактериологиялық тексерістері; рентгенография, рентгеноскопия, томография, флюрография туберкулинодиагностика: манту белгісін қою.

14 Манту белгісін қою үшін туберкулин препараты қолданылады. Белгіні білектің іщкі жағының ортаңғы бөлігіне тері ішіне, арнайы туберкулин шприці мен инесі арқылы 1 балаға 0,1 мл дозада егу түрінде жүргіземіз. Белгі дұрыс қойылса, егілген жерде лимонның қабығы тәрізді төмпешік ( папула) пайда болады. Манту белгісінің нәтижесі сағаттан кейін оқылады. Ол үшін, мөлдір пластмасса сызғышпен егілген жердегі пайда болған ісік (папула) немесе қызарудың диаметрін өлшеу керек.

15 Манту белгісінің нәтижелері: Егілген жерде тек иненің орны немесе папула өте кішкентай – диаметрі 1 мм екені анықталса, бұл теріс нәтиже болып саналады. Папуланың диаметрі – 2-4 мм болса немесе папула жоқ, тек қана қызару аныкталса, бұл күмәнді нәтиже. Папуланың диаметрі – 5 мм және одан жоғары болса оң нәтиже. Папуланың диаметрі 17 мм – ден де жоғары болса гиперергиялық реакция болып табылады. Туберкулез белгілері болмай, бірақ манту белгісі өмірінде бірінші рет оң нәтиже берген жағдайды вираж деп атайды. Бұл балалар диспансерлік есепке алынып 3 ай бойы тубазид немесе изониазидпен химиопрофилактика жүргізіледі. 1 жылдан соң қайта манту белгісі қойылады. Нәтижесі теріс болған жағдайда диспансерлік бақылаудан алынады. Оң болған жағдайда баланы толық тексеріп, диагноз қойылып емделінеді.

16 Емдеу. Туберкулездің емі кешенді ( комплексті) түрде, үзіліссіз сатылап, ұзақ жүргізілуі қажет. Емдеудің 1-ші сатысы арнайы туберкулез диспансерінде жүргізіледі. Емнің негізгі бір шарты – таза ауаны кеңінен қолдану. Ауру баланы жылдың кез- келген мезгілінде таза ауамен қамтамасыз ету қажет. Сондықтан да туберкулез диспансері орманды, тоғайлы, ауасы өте таза жерлерге орналасқан жөн. Күн тәртібі – бала ауыр жағдайларда ғана төсек режимінде болады. Баланың ұйқысы тыныш, ұзақ болуы керек. Тамақтандыру ерекшелігі – баланың жасына қарағанда калориясы % артық тағамдар тағайындалады. Тамақ құнарлы, витаминдерге бай, алуан түрлі болуы керек. Туберкулездің емінде қымыз, қымырын кеңінен пайдаланылады.

17 Дәрілік ем:1. Антибактериальды- кейінгі жылдары итальяндық ғалымдар жүргізген көптеген лабораториялық және клиникалық зерттеулерден соң ең тиімді, ең таңдаулы 5 түрлі дәріге тоқталған: рифампицин, стрептомицин, пиразинамид, изониазид, этамбутол. 2.Витаминдер Қан, плазма құю Кортикостероидтар

18 ДОТС жоспарымен емдеу. Туберкулезді ДОТС жоспарына сәйкес емдеудің негізгі принципі – тікелей бақылаулы, қысқа мерзімнің ішінде қарқынды, белсенді ем жүргізу болып табылады. Микобактериялардың сыртқа бөлінуі тоқтағанша арнайы туберкулез диспансерінде, одан кейін бактериялар толық жойылғанша амбулаториялық жағдайда ем жалғастырылады. Ем жүргізу үшін негізгі 5 препарат қолданылады:H-изониазид, R-рифампицин, Z- пиразинамид, S- стре Емнің барысында, аяғында қақырықтың барлық анализінде туберкулез таяқшалары табылмаса, ем нәтижелі болды деп есептеледі. Бұл жағдайда дәрігер науқас туберкулезден толық жазылды деп шешім қабылдайды птомицин, E- этамбутол.

19 Аурудан жазылған балалардың кейбіреуінде жағымсыз факторлардың әсерінен ( нашар тамақтану, жиі суықтап қалу, т.б) туберкулездің қайталануы мүмкін. Сондықтан, туберкулезден емделіп жазылғандардың бәрі, егер жөтел қайта қайталанса дәрігерге дереу қаралып, қақырығында туберкулез таяқшаларының бар-жоқтығын тексертуі керек.

20 Туберкулездың арнайы алдын алуы: Бала туылғаннан кейін 2-4 күндері перзентханада 0,05 мг (0,1мл) тері ішіне БЦЖ вакцинасы егіледі. БЦЖ ревакцинациясы бала мектепке барғанда 1 сыныпта қыркүйек айында жүргізіледі.

источник

Туберкулез (лат. tuberculum – төмпешік), ескіше: құрт ауру, көксау – адам мен жануарларда болатын созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулездің қоздырғышы – микробактерияны. — презентация

Презентация была опубликована 3 года назад пользователемБалауса Серик

Презентация на тему: » Туберкулез (лат. tuberculum – төмпешік), ескіше: құрт ауру, көксау – адам мен жануарларда болатын созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулездің қоздырғышы – микробактерияны.» — Транскрипт:

2 Туберкулез (лат. tuberculum – төмпешік), ескіше: құрт ауру, көксау – адам мен жануарларда болатын созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулездің қоздырғышы – микробактерияны (Кох таяқшасын) неміс микробиологы Р.Кох (1843 – 1910) ашты (1882). Туберкулез микобактериялары жіңішке, түзу не сәл иіліп келген таяқшалар, ұзындығы 1 – 10, ені 0,2 – 0,6 мкм.

3 Туберкулез ауруы көне заманнан белгілі. Ауру белгілері бұдан 7 мың жылдай бұрын неолит кезеңіндегі адам сүйегін зерттегенде табылған, біздің заманымыздан бұрын 3 – 2- мыңжылдықта египет мумияларынан анықталған. Туберкулездің клиникасы туралы алғашқы деректер 2 ғасырда өмір сүрген каппадокиялық дәрігер Аретейдің (Aretaіos) еңбектерінде кездеседі. Одан кейін Гиппократ, Гален, т.б. ғалымдардың еңбектерінде де Туберкулез ауруы еске алынады. Бірақ олар Туберкулезді жұқпалы ауру қатарына жатқызбаған. Ал Әбу Әли ибн Сина өзінің Дәрігерлік ғылымның каноны деген еңбегінде Туберкулезді тұқым қуалайтын аурулар қатарына жатқызған. Туберкулездің жұқпалы ауру екенін бірінші рет италиялық ғалым Дж.Фракасторо (1478 – 1553) дәлелдеді.

4 Жұқпалы аурудың тарайтын негізгі көзі – науқас адамнан түскен микробтары бар қақырық. Сау адамға ол негізінен Туберкулезбен ауырған адам түкірген қақырықтың ұсақ сұйық тамшылары арқылы не кепкен түйіршіктерін ауамен бірге жұтқанда; сирек жағдайда – Туберкулезбен ауырған үй жануарларының сүтін шикілей ішкенде, етін шала пісіріп жегенде жұғады. Организмге Туберкулез таяқшасының енуі ауруға себепші болғанымен, оның толық дамуы үшін жеткіліксіз. Адамдар Туберкулезбен бұрын науқастанып, организмнің иммунитеті төмендегенде, дұрыс қоректенбегенде (әсіресе мал өнімдерінің белоктары, витаминдер тапшы болғанда), санитарлық-гигиеналық жағдайлар дұрыс сақталмағанда, сондай-ақ аурумен ұзақ уақыт бойы араласқанда ауырады. Туберкулез көбінесе 3 жасқа дейінгі балаларда пайда болады, өйткені оларда ауруға қарсы иммунитет әлі де нашар дамыған, сондай-ақ жасөспірімдерде жыныстық жетілу кезеңінде пайда болады. Туберкулез негізінен тұқым қуаламайды. Туберкулезбен ауыратын адамдардың, әдетте, балалары ауру болып тумайды. Бірақ Туберкулезбен ауыратын ата-ана дер кезінде емделмесе, аурудан сақтану ережелерін дұрыс сақтамаса, дертті баласына жұқтырып, баланың Туберкулезбен ауруы мүмкін.

5 Туберкулездің ашық және жабық түрлері болады. Ашық түрінде қақырықта Туберкулез таяқшалары болады, сондықтан Туберкулездің мұндай түрімен ауыратын адамдар өте қауіпті деп есептелінеді. Ал жабық түрінде қақырықта Туберкулез таяқшалары болмайды, бірақ дерт асқынатын болса, Туберкулездің мұндай түрімен ауыратын науқастар да ауру жұқтырады. Туберкулез таяқшалары әр түрлі органдарды, көбінесе өкпені зақымдайды. Аурудың біліну сипаты Туберкулездің түріне, науқастың жасына, организмнің жалпы жағдайына байланысты. Аурудың ортақ белгілері: дене қызуының көтерілуі, түнге қарай көп терлеушілік, ұйқының қашуы және тәбеттің нашарлауы. Науқас жүдеп, ашуланшақ келеді, жұмысқа қабілеті төмендейді. Туберкулез таяқшалары түскен жердің тінінде кішкентай төмпешіктер пайда болады. Адам организмі сауыға бастаса мұндай төмпешіктер жойылып кетеді. Кейде бұл төмпешіктердің сырты қатты затпен қоршалып, беріштенеді. Мұны некроз ошағы деп атайды. Адам организмі әлсіреп, некроз ошағына қолайлы жағдай туса, сол жерде каберна (қуыс) пайда болады. Осы қуыста Туберкулез таяқшалары дамып, кеңірдек арқылы өкпенің басқа бөліктерін зақымдайды. Мұндай науқастардың қақырығында микобактериялар мол болып, қақырыққа қан араласуы, тіпті қан кетуі де мүмкін.

6 ТУБЕРКУЛЕЗ НЕЛІКТЕН КАУІПТІ АУРУ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ? Жыл сайын 8,8 миллион адам туберкулезбен аурады; Ем қабылдамаған әpбip науқас жылына 10 адамнан 15 адамға дейін жұқтыруы мүмкін; Туберкулезге шалдыққандардың 75% жас аралығындағы адамдарды кұрайды; Оның салдарынан жыл сайын 2 миллионға жуық адам қайтыс болады; Ауруды жұқтырғандардың 5 -10%- ында ғaнa ауру дамуы мүмкін.

7 Туберкулез қоздырғыштары ауру адам сөйлегенде, жөтелгенде, оқығанда, түшкіргенде бактерия шығару арқылы ауаға тарайды. Ауаның жұтқан адамдарға бактерия жоғарғы тыныс алу жолдарына, өкпелеріне түседі. Осылайша туберкулезді жұқтыру жүреді.

8 Іске қосатын фактор – иммунитеттің әлсіреуі. Толыққанды, үйлесімді тамақтанбау. — ауыр аурулардың қатар жүруі (АҚТҚ, қант диабеті, ойық жара аурулары және басқалары); — суық тигізу; — зиянды әдеттер; — созылмалы күйзелісті жағдайлар.

10 Спецификалық: — вакцина және БЦЖ ревакцинациясы Спецификалық емес: — салауатты өмір салты; — тиімді тамақтану; — дене шынықтыру белсенділігі; — зиянды әдеттерден бас тарту.

11 Туберкулезге қарсы арнайы егу (БЦЖ) жүргізіледі, ол сәби дүниеге келгеннен 3 – 5 күннен кейін іске асырылады. Ауруды емдеудің терапиялық, хирургиялық, т.б. әдістері табылып, күнделікті дәрігерлік жұмыста қолданылатын болды. Санаторийлерде емделу өте пайдалы. Қазақстанда Туберкулезге қарсы жұмысты Туберкулез мәселері ұлттық орталығы үйлестіріп отырады. Әрбір облыс орт-нда арнаулы диспансер, жергілікті жерлерде олардың бөлімшелері жұмыс істейді. Республика Туберкулезге қарсы қажетті дәрі- дәрмекпен, емдеу орындары төсек- орынмен жеткілікті қамтамасыз етілген.

источник

Презентация для школьников на тему «Туберкулездің алдын алу» по медицине. pptCloud.ru — удобный каталог с возможностью скачать powerpoint презентацию бесплатно.

Туберкулез Профилактикасы Тексерген:Айтпағамбетова А.Т Орындаган: Черкешова Ж.Б 408 а гр

Жоспары:- Туберуркулезауруы,ашылутарихы-Ауру тудыратынфакторлар-Жұғужолдары-Ауру симптоматикасы,клиникалықбелгілері

Туберкулез – бұл жұқпалы ауру.Бұл дертбұрыннан белгіліболса да,қазіргі уақытта шамамен 2 миллиардтанастам (әлем бойыншатұрғындардың 1/3)адамтуберкулездіжұқтырған, жылсайын 2 миллион адамкөз жұмады. Көп жағдайда ауруға шалдығатындар — 20-40 жасшамасындағы жасадамдар.

Туберкулез қоздырғышыналғаш Ретзерттепашқаннемісмикробиологы РОБЕРТ КОХ жариялаган кунді ВОЗ-дың шешімімен Букіләлемдік туберкулезге Қарсы кун деп жарияланды. Роберт Кох (1843 — 1910) Немісдәрігері-микробиолог. Бактериологиянын негізін салушы, Туберкулез қоздырғышын ашты. Нобель сыйлығының лауреаты

Туберкулез ауааркылытаралатынжұкпалыауру Туберкулез-сөйлегенде,жөтелгенде туберкулезбен ауратын науқастан сау адамға берілетін дерт. Ол организмде лимфогенді,бронхогенди жане гемотогендитарайды.

Туберкулез әртүрлібасталады. Алғашындаөкпедегітынысжолдарындағы микроб ұялағанжерлердетомпақшаларпайдаболады. Олардыңкейбіреуіқұрыпкетеді, ал кейбіреулерібірігіп, көлеміәртүрлітуберкулездық фокус құрайды. Микробтар осы фокустан тез арада лимфа жолдарыменөкпетүбіндегібездердішошындырады. Міне, туберкулездық фокус, қабынған лимфа жолдарыменауырған без үшеуіалғашқытуберкулездық комплекс депаталады. Бұлөкпетуберкулезініңеңбіріншітүрі. Бұладамешқиналмайдыөзінің ауру екенін де білмейді. Уақытындаемделгеналғашқытуберкулездіқ комплекс асқынбай, тез жазылады. Туберкулез ауруыәдеттеадамныңжиі-жиі «тұмаулап», мең-зеңболып, денеқызметіне, жұмысқаселқостығыбасталады. Тамаққатәбетітартпайды.

Жұқпалы ауру себепсішінемесе инфекция көзі, Жұқпалы микробынтарататынәртүрлі факторлар, Осы микробтықабылдағыш, сезімталағза

Туберкулез ауруыныңөзінетәналғашқыбелгілерініңбірі – денеқызуыныңкөтерілуі. Ауру қаталбасталғандаденеқызуы 38 – 39 градусқадейіннемесеодан да жоғарыкөтеріледі, ал жайлапбасталғандақызукөтерілісішамалыболады да, әдетте 37,2-37,5 градус шамасындаұсталады. Көбінеседенеқызуыкешкіуақыттакөтеріледі, ал денеқызуыныңтаңертенкөтерілуісиреккезігеді. Денеқызуыменқатартуберкулезбенауырғандаәруақыттатерлегішпайдаболады. Аурудың қатты басталған түрлерінде түнде қатты терлеуарқасында ішкиіміжәне төсек орны су болыпкетеді, бұл ауру адамдықатты шаршатады, әрі әлсіретеді.

Аурудың айрықша белгілерінің қатарында науқастың салмағын тез жоғалтады, бұл аурудың аз тамақ ішуіжәне асқазанның жұмыс істеуібұзылып, ішкентамақтың сіңбей, нашарқорытуына байланыстыболады. Өкпе туберкулезіндеөкпе тұсы шаншыпауырадыжәне жөтел пайдаболады. Аурудың алғашқы кездеріндеаздапжөтеледі, ал туберкулездің созылмалы, өкпеде каверна пайдаболған түрлерінде ұзақ жөтеліп, қақырығы көп бөлінеді. Сырқаттың ең қауіпті белгісі – қан құсу.Бұл сырқаттың өте ауырекендігінкөрсетеді жене қақырықпен қан кеткендесырқат көп мөлшерде микроб шығарады

Туберкулез ауруынақатерлі факторлар

Туберкулездіалдыналудың екіәдісі белгілі: -спецификалық — спецификалық емес. Олар: БЦЖ вакцинациясыжәне ревакцинация; Салауаттыөмір салты; Дұрыс тамақтану; Денебелсенділігі; Зияндыәрекеттерден бас тарту.

Туберкулез –бұл тек қана медициналық емес соныменқатар қоғамдық проблема. Сондықтан туберкулездің өсуін, өзінің күнделікті өмірінде туберкулез туралыбілімінқолданатын кез келгенадамтоқтата алады.

Еміжәнеалдын ала жасайтыншаралары: Туберкулез аурудыңұлғайыпалуынакөбінесеадамдардыңөздерікінәлі. Ауру белгілерібілініп, жағдайларынашарлайбастағандадәрегергекелгенмен, аурудың туберкулез екеніңбілгенненкейін, оны, ұятсанапкейіндәрігергебармайқояды. Егерадам дер кезіндеемделсе, дәрігерлердіңкеңестерінмұқияторындаса, туберкулездентолықжазылуғаболады. Туберкулездіақысыземдеугетолықжағдайлар (халықаралық ДОТS жоспарыбойынша) жасалынған. Бұлжоспарадамдардың 3-4 айда жазылыпкетуінемүмкіндікбереді. Ауру адамдұрыстапқүнарлыазықпентамақтануы, таза ауадыжиі болу, денешынықтырушараларынқолдануқажет. Тамақтыңқұрамында мал өнімдерініңбелоктарыжеткіліктіболуытиіс, жемісшырындардынжәнекөкөністердікөбірекпайдаланукерек. Бұрыннанкележатқанқымызды да ұмытпағанжөн. .

Балалардүниеге келесалып осы дертткеқарсы егіледі, кейін 5 жылсайынқайталайды. Егілгенбалалар 2-2,5 есе аз ауырады. 12 жастанбастапәр адамжылсайын флюорография түсу арқылы аурудың бастапқы кезенің анықтауға болады. Ашық түрдегі туберкулезбенауырған адамтәулік бойындақоршаған ортаға бірнешемиллионға дейінмикобактериясынбөлуі мүмкін.Сондықтан ашық түрімен ауыратынадамдарауруханаға жатқызылады және олароқшауланады

источник

Туберкулез (лат. tuberculum – төмпешік ), ескіше : құрт ауру, көксау – адам мен жануарларда болатын созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулездің қоздырғышы – микробактерияны (“Кох таяқшасын ”) неміс микробиологы Р.Кох (1843 – 1910) ашты (1882). Туберкулез микобактериялары жіңішке, түзу не сәл иіліп келген таяқшалар, ұзындығы 1 – 10, ені 0,2 – 0,6 мкм.

Туберкулез ауруы көне заманнан белгілі. Ауру белгілері бұдан 7 мың жылдай бұрын неолит кезеңіндегі адам сүйегін зерттегенде табылған, біздің заманымыздан бұрын 3 – 2-мыңжылдықта египет мумияларынан анықталған. Туберкулездің клиникасы туралы алғашқы деректер 2 ғасырда өмір сүрген каппадокиялық дәрігер Аретейдің ( Areta і os ) еңбектерінде кездеседі. Одан кейін Гиппократ, Гален, т.б. ғалымдардың еңбектерінде де Туберкулез ауруы еске алынады. Бірақ олар Туберкулезді жұқпалы ауру қатарына жатқызбаған. Ал Әбу Әли ибн Сина өзінің “ Дәрігерлік ғылымның каноны” деген еңбегінде Туберкулезді тұқым қуалайтын аурулар қатарына жатқызған. Туберкулездің жұқпалы ауру екенін бірінші рет италиялық ғалым Дж.Фракасторо (1478 – 1553) дәлелдеді.

Жұқпалы аурудың тарайтын негізгі көзі – науқас адамнан түскен микробтары бар қақырық. Сау адамға ол негізінен Туберкулезбен ауырған адам түкірген қақырықтың ұсақ сұйық тамшылары арқылы не кепкен түйіршіктерін ауамен бірге жұтқанда ; сирек жағдайда – Туберкулезбен ауырған үй жануарларының сүтін шикілей ішкенде, етін шала пісіріп жегенде жұғады. Организмге Туберкулез таяқшасының енуі ауруға себепші болғанымен, оның толық дамуы үшін жеткіліксіз. Адамдар Туберкулезбен бұрын науқастанып, организмнің иммунитеті төмендегенде, дұрыс қоректенбегенде (әсіресе мал өнімдерінің белоктары, витаминдер тапшы болғанда ), санитарлық-гигиеналық жағдайлар дұрыс сақталмағанда, сондай-ақ аурумен ұзақ уақыт бойы араласқанда ауырады. Туберкулез көбінесе 3 жасқа дейінгі балаларда пайда болады, өйткені оларда ауруға қарсы иммунитет әлі де нашар дамыған, сондай-ақ жасөспірімдерде жыныстық жетілу кезеңінде пайда болады. Туберкулез негізінен тұқым қуаламайды. Туберкулезбен ауыратын адамдардың, әдетте, балалары ауру болып тумайды. Бірақ Туберкулезбен ауыратын ата-ана дер кезінде емделмесе, аурудан сақтану ережелерін дұрыс сақтамаса, дертті баласына жұқтырып, баланың Туберкулезбен ауруы мүмкін.

Туберкулездің ашық және жабық түрлері болады. Ашық түрінде қақырықта Туберкулез таяқшалары болады, сондықтан Туберкулездің мұндай түрімен ауыратын адамдар өте қауіпті деп есептелінеді. Ал жабық түрінде қақырықта Туберкулез таяқшалары болмайды, бірақ дерт асқынатын болса, Туберкулездің мұндай түрімен ауыратын науқастар да ауру жұқтырады. Туберкулез таяқшалары әр түрлі органдарды, көбінесе өкпені зақымдайды. Аурудың біліну сипаты Туберкулездің түріне, науқастың жасына, организмнің жалпы жағдайына байланысты. Аурудың ортақ белгілері : дене қызуының көтерілуі, түнге қарай көп терлеушілік, ұйқының қашуы және тәбеттің нашарлауы. Науқас жүдеп, ашуланшақ келеді, жұмысқа қабілеті төмендейді. Туберкулез таяқшалары түскен жердің тінінде кішкентай төмпешіктер пайда болады. Адам организмі сауыға бастаса мұндай төмпешіктер жойылып кетеді. Кейде бұл төмпешіктердің сырты қатты затпен қоршалып, беріштенеді. Мұны некроз ошағы деп атайды. Адам организмі әлсіреп, некроз ошағына қолайлы жағдай туса, сол жерде каберна ( қуыс ) пайда болады. Осы қуыста Туберкулез таяқшалары дамып, кеңірдек арқылы өкпенің басқа бөліктерін зақымдайды. Мұндай науқастардың қақырығында микобактериялар мол болып, қақырыққа қан араласуы, тіпті қан кетуі де мүмкін.

Жыл сайын 8,8 миллион адам туберкулезбен аурады ; Ем қабылдамаған ә p б ip науқас жылына 10 адамнан 15 адамға дейін жұқтыруы мүмкін ; Туберкулезге шалдыққандардың 75% 20-40 жас аралығындағы адамдарды кұрайды ; Оның салдарынан жыл сайын 2 миллионға жуық адам қайтыс болады ; Ауруды жұқтырғандардың 5 -10%-ында ғ a н a ауру дамуы мүмкін.

Туберкулез қоздырғыштары ауру адам сөйлегенде, жөтелгенде, оқығанда, түшкіргенде бактерия шығару арқылы ауаға тарайды. Ауаның жұтқан адамдарға бактерия жоғарғы тыныс алу жолдарына, өкпелеріне түседі. Осылайша туберкулезді жұқтыру жүреді.

Іске қосатын фактор – иммунитеттің әлсіреуі. Толыққанды, үйлесімді тамақтанбау. — ауыр аурулардың қатар жүруі (АҚТҚ, қант диабеті, ойық жара аурулары және басқалары ); — суық тигізу ; — зиянды әдеттер; — созылмалы күйзелісті жағдайлар.

Спецификалық: — вакцина және БЦЖ ревакцинациясы Спецификалық емес : — салауатты өмір салты ; — тиімді тамақтану; — дене шынықтыру белсенділігі ; — зиянды әдеттерден бас тарту.

ҚазАқпарат -2002 жылдан бастап құрт ауруымен науқастану саны 100 мың адамға шаққанда 165,1 көрсеткішінен 2011 жылы 100 мың адамға шаққанда 86,8-ге дейін төмендеді. Яғни туберкулез ауруы көрсеткіші 47 пайызға кеміп отыр. Дегенмен де, қазіргі таңда бұл дертке шалдығу Қазақстанда жоғары деңгейде сақталуда. Сол себепті де құрт ауруының алдын алу және емдеу Қазақстан Республикасының 2011-2015 жылдарға арналған « Саламатты Қазақстан » денсаулық сақтау саласын дамыту бойынша мемлекеттік бағдарламасының басым бағыттарының бірі болып табылады. Бұл туралы Алматыда «Қазақстандағы құрт ауруына байланысты жағдайды өзгертуге не көмектесе алады : сарапшылардың пікірі » деген тақырыпта өткен баспасөз мәслихатында ҚР Денсаулық сақтау министрлігінің Туберкулез мәселелері Ұлттық орталығының директоры Тілеухан Әбілдаев айтты. Все права защищены. Денсаулық сақтаудың статистикалық деректері бойынша кейінгі 10 жылда Қазақстандағы туберкулез ауруы көрсеткіші 54,9% -ға, ал өлім көрсеткіші 77,4% -ға төмендеген.

Туберкулезге қарсы арнайы егу (БЦЖ) жүргізіледі, ол сәби дүниеге келгеннен 3 – 5 күннен кейін іске асырылады. Ауруды емдеудің терапиялық, хирургиялық, т.б. әдістері табылып, күнделікті дәрігерлік жұмыста қолданылатын болды. Санаторийлерде емделу өте пайдалы. Қазақстанда Туберкулезге қарсы жұмысты Туберкулез мәселері ұлттық орталығы үйлестіріп отырады. Әрбір облыс орт-нда арнаулы диспансер, жергілікті жерлерде олардың бөлімшелері жұмыс істейді. Республика Туберкулезге қарсы қажетті дәрі-дәрмекпен, емдеу орындары төсек-орынмен жеткілікті қамтамасыз етілген.

источник

IV. Пайдаланылған әдебиеттер

Туберкулез (лат. tuberculum – төмпешік), ескіше: құрт ауру, көксау – адам мен жануарларда болатын созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулездің қоздырғышы – микробактерияны (“Кох таяқшасын”) неміс микробиологы Р.Кох (1843 – 1910) ашты (1882). Туберкулез микобактериялары жіңішке, түзу не сәл иіліп келген таяқшалар, ұзындығы 1 – 10, ені 0,2 – 0,6 мкм.

Жұқпалы аурудың тарайтын негізгі көзі науқас адамнан түскен микробтары бар қақырық. Сау адамға ол негізінен туберкулезбен ауырған адам түкірген қақырықтың ұсақ сұйық тамшылары арқылы не кепкен түйіршіктерін ауамен бірге жұтқанда; сирек жағдайда туберкулезбен ауырған үй жануарларының сүтін шикілей ішкенде, етін шала пісіріп жегенде жұғады. Организмге туберкулез таяқшасының енуі ауруға себепші болғанымен, оның толық дамуы үшін жеткіліксіз. Адамдар туберкулезбен бұрын науқастанып, организмнің иммунитеті төмендегенде, дұрыс қоректенбегенде (әсіресе мал өнімдерінің белоктары, витаминдер тапшы болғанда), санитарлық-гигиеналық жағдайлар дұрыс сақталмағанда, сондай-ақ аурумен ұзақ уақыт бойы араласқанда ауырады. Туберкулез көбінесе үш жасқа дейінгі балаларда пайда болады, өйткені оларда ауруға қарсы иммунитет әлі де нашар дамыған, сондай-ақ жасөспірімдерде жыныстық жетілу кезеңінде пайда болады. Туберкулез негізінен тұқым қуаламайды. Туберкулезбен ауыратын адамдардың, әдетте, балалары ауру болып тумайды. Бірақ Туберкулезбен ауыратын ата-ана дер кезінде емделмесе, аурудан сақтану ережелерін дұрыс сақтамаса, дертті баласына жұқтырып, баланың Туберкулезбен ауруы мүмкін.

Туберкулез— микобактериялармен шақырылған созылмалы жұқпалы ауру. Туберкулез ауру ерте заманнан белгілі. Осы ауруға қарсы арнайы егу жұмыстары жүргізілмеген кезде, оның қоздырғышы анықталмаған кезде, аурудың балалардың арасында көп таралуымен қатар одан өлім де көп болатын.

Туберкулезді әлеуметтік аурулар қатарына жатқызады, өйткені ол үй- тұрмыстық жағдайлары нашар, көп балалы отбасындағы балаларда, жалпы экономикасы төмен, нашар дамыған елдерде жиі кездеседі. Кейінгі жылдардағы еліміздегі экономикалық дағдарыстармен байланысты туберкулез ауруы «күшіне еніп отыр».

Әлемде жыл сайын туберкулезден 2 миллиондай адам өлімге ұшырап отырады. Олардың ішінде миллионға жуығы әйелдер. Туберкулезден өлген әйелдер өлімінің саны, барлық аналар өлімімен салыстырғанда әлдеқайда артық. Жетім қалған балалар санын осыдан-ақ білуге болады.

Дүниежүзілік Денсаулық Сақтау Ұйымы алдымыздағы 20 жылдың ішінде туберкулезбен тағы 200 миллион адам ауырып, 70 миллион адам өлуі мүмкін деп ескертеді.

Егер әрбір адам туберкулез туралы жетік білсе және бұл тұрғыда өзінің білімін күнделікті өмірде қолданса, аталмыш дерттің өршуіне және таралуына тосқауыл қоюға болады.

Туберкулезді емдеуде және алдың алуында орта буынды медицина қызметкерлерінің жұмысының маңызы зор.

Ø Ашық түрінде қақырықта туберкулез таяқшалары болады, сондықтан туберкулездің мұндай түрімен ауыратын адамдар өте қауіпті деп есептелінеді.

Ø Ал жабық түрінде қақырықта туберкулез таяқшалары болмайды, бірақ дерт асқынатын болса, туберкулездің мұндай түрімен ауыратын науқастар да ауру жұқтырады.

А) ерте туберкулез интоксикациясы;

Б) кеш туберкулез интоксикациясы;

2. Тыныс алу ағзаларының туберкулезі:

А) біріншілік туберкулездік жиынтық;

Б) өкпенің ошақты туберкулезі;

В) өкпенің инфильтративті туберкулезі;

Г) туберкулездік бронхоаденит;

Е) жоғарғы тыныс жолдарының туберкулезі;

3.Басқа ағзалардың туберкулезі:

Б) лимфа түйіндерінің туберкулезі;

Г) тері қабатының туберкулезі;

Д)зәр шығару және жыныс ағзаларының туберкулезі;

Туберкулез таяқшалары әр түрлі органдарды, көбінесе өкпені зақымдайды. Аурудың біліну сипаты туберкулездің түріне, науқастың жасына, организмнің жалпы жағдайына байланысты. Аурудың ортақ белгілері: дене қызуының көтерілуі, түнге қарай көп терлеушілік, ұйқының қашуы және тәбеттің нашарлауы. Науқас жүдеп, ашуланшақ келеді, жұмысқа қабілеті төмендейді. Туберкулез таяқшалары түскен жердің тінінде кішкентай төмпешіктер пайда болады. Адам организмі сауыға бастаса мұндай төмпешіктер жойылып кетеді. Кейде бұл төмпешіктердің сырты қатты затпен қоршалып, беріштенеді. Мұны некроз ошағы деп атайды. Адам организмі әлсіреп, некроз ошағына қолайлы жағдай туса, сол жерде каберна (қуыс) пайда болады. Осы қуыста туберкулез таяқшалары дамып, кеңірдек арқылы өкпенің басқа бөліктерін зақымдайды. Мұндай науқастардың қақырығында микобактериялар мол болып, қақырыққа қан араласуы, тіпті қан кетуі де мүмкін.

Бұл ауа-тамшыларымен таралатын жұқпалы ауру және aғзағa туберкулез бактериялары түскенде дамиды.
Ең алдымен өкпе, кейде басқа органдарды да зақымдайды.
Жұқтыру көзі туберкулезге шалдыққан адам болып табылады.

Микобактериялар –қышқылға төзімді бактериялар, грам он таяқшалар. Микобактериялардың құрамында 70-80% майлы қышқылдар бар. Цил-Нилсен бояу әдісі арқылы анықтайды. Осы тұқымдасқа туберкулез және алапес қоздырғыштары жатады.

Туберкулез қоздырғышы. 1882ж Р.Кох туберкулез қоздырғышын ашқан. Туберкулез ауруы көп таралған. ДБҰ болжамы бойынша алдынғы 10 жылдарында туберкулезбен 90 млн жұқтырады, 30 млн адам өледі. Қазақстан туберкулез ауруы таралуы бойынша, барлық ТМД елдерінің ішінде бірінші орында.

· Түрлері – M.tuberculosis, M. bovis, M. africanum, M. avium, M. leprae.

· M. hominis, bovis, avium, africanum — сәл иелген таяқшалар, спора, капсула тузбейді, қозғалмайды.

· Орталарға талапшыл – картоп, глицерин, сары ұызды талап етеді, баяу өседі 30-45 тәулік. Элективты орталар — Левенштейн –Йенсен ортасы, Бучин ортасы, Петраняни ортасы.

· Тығыз орталарда –R пішінді колониялар тузеді – ірі, әжімделген, сары түсті, құрғақ.

Туберкулез қоздырғышының биохимиялық қасиеттері Ферментативтік қасиеттері тұрақты емес, диагностика үшін манызы жоқ. Эндотоксин тузеді – туберкулин деп аталады, осы токсинді Кох ашқан. Фтиоидты, микол қашқылдары адам тіндерін бұзады,балауыз, корд-фактор токсигендік қабілеті бар. Корд-фактор микобактерияларды фагоцитоздан қорғайды. Аяқталмаған фагоцитоз байқалады.

· Инфекция көзі ауру адам, жануарлар.

· Жұғу жолдары – экзогенді (ауа тамшы, ауа шан), тұрмыстық қарым қатынас, алиментарлы, жынысты жолмен, эндогенді – қан және лимфа арқылы.

· Туберкулез – созылмалы қалғымалы инфекция. Туберкулездің біріншілік және екіншілік түрлері болады.

Таралу жолдары. Таяқшалар ауа-сілекей, шаң-тозаң,тамақ және плацента арқылы тарайды.

Аурудың көзі – ауру адам және ауру мал. Микобактериялардың организмге ену жолдары: жоғарғы тыныс жолдарының және ас қорыту ағзаларының шырышты қабаты арқылы, өте сирек жағдайларда ауру анасынан құрсақтағы балаға плацента арқылы өтеді.

Патогенезі. Қоздырғыш тыныс жолдары, шырышты қабықшалар және терідегі жаралар арқылы енеді. Бірінші ошағы — өкпе немесе ішек жолдарының лимфа бездері. Осы жерде гранулематозды қабыну пайда болады, туберкула деген томпешік пайда болады. Төмпешік эпителоидты, лимфоидты, плазматикалық жазушалардан, макрофагтардан, алып көпядролы Лангханс жазушалырынан тұрады және ортасында некроз байқалады. Осы гранулеманы — Гон ошағы деп атайды.

· Гранулема, лимфоангит, лимфоаденит бүл біріншілік туберкулезды ошақ пневмонияға акеледі. Осы ошақтан қоздырғыш гематогенды және лимфогенды жолмен басқа мүшелерге тарайды.

· Егер иммунитет жоғары болса- гранулема дәнекер капсуласына оралады, осы ошақта туберкулез таяқшасы анабиозға ушырайды, сақталады.

· Алиментарлы жолмен жұққанда туберкулез таяқшасы ішек лимф бездерін зақымдайды.

Клинкалық көрніс бойынша басты 3 түрі бар:

· Балалардың және жасөспіпмдердің бірінші (алғашқы) туберкулездік интоксикациясы

· Тыныс органдарының туберкулезі

· Жүйелермен органдардың туберкулезі

ТУБЕРКУЛЕЗ НЕЛІКТЕН КАУІПТІ АУРУ БОЛЫП ТАБЫЛАДЫ

— жыл сайын 8,8 миллион адам туберкулезбен аурады;
— ем қабылдамаған әpбip науқас жылына 10 адамнан 15 адамға дейін — -жұқтыруы мүмкін;
— туберкулезге шалдыққандардың 75% 20-40 жас аралығындағы адамдарды кұрайды;
— оның салдарынан жыл сайын 2 миллионға жуық адам қайтыс болады;
— ауруды жұқтырғандардың 5 -10%-ында ғaнa ауру дамуы мүмкін.

ТУБЕРКУЛЕЗ БАКТЕРИЯЛАРЫ ҰЗАҚ САКТАЛАДЫ,

БІРАҚ ТУБЕРКУЛЕЗ БАКТЕРИЯЛАРЫН ӨЛТІРУГЕДЕ БОЛАДЫ:

— 1-1,5 сағат күн сәулесін сәулелендіргенде;
— 2-3 минут ультрокүлгін сәулелер әсерінен;
— сүт қайнатқанда;
— күнделікті бөлмені желдетіп отырғанда;
— ылғалдатып үйді жинап отырғанда.

· Бактериоскопиялық әдіс – Цил- Нилсен бойынша бояйды.

· Бактериологиялық әдіс – Левенштейн –Йенсен ортасында өсіреді, таза дақылды бөліп алады, биосынама жүргізеді M. hominis, bovis түрлерін ажыратады.

· Туберкулез таяқшасын зертелетін затта көбейту үшін флотация жүргізеді( қышқыл қосады және сілтілі).

Ниацин сынамасы. Ниацинды барлық микобактериялар тузеді және рибонуклеатидке айналдыратын фермент тузеді, бірақ туберкулез таяқшасы осы ферментті тузбейді. Туберкулез таяқшасы ниацин қөрек ортасында жинақтайды. Сондықтан ортада ниацин анықтау керек. Қөрек ортанын устінен 4%спирт және 10 % цианоген бромид қосамыз, ортада ниацин болса сары түс пайда болады.

Аллергиялық әдіс. Манту сынамасы – вакцинаны еккенде, бір ай дан кейін жүргізеді. Тері астына туберкулин егеді, 42 сағ. кейін инфилтратты өлшейді. Осы сынама вакцинаның әсерінен түзелетін иммунитетті теқсереді. Экспресс-әдіс –Прайс микродақылдар әдісі.

Туберкулездің микробиологиялық диагноз қою тәсілдері.

Зерттеу заттары: қақырық, зәр, нәжіс, қан, сарсу т.б.

· микроскопиялық (қарапайым, люминисценттік)

· микробиологиялық (таза дақыл бөліп алу)

· биологиялық серологиялық (сирек қолданылады)

· аллергологиялық ( Манту, Пирке сынақтары)

Экспресс (шұғыл) диагностика — ИФР (РИФ).ПТР (ПЦР)

Емдеу – туберкулезға қарсы антибиотиктерді қолданады. Алдын алу – БЦЖ вакцинасы –тірі әлсіреген бактериялардын турады. Туберкулез кезінде стерилды емес иммунитет пайда болады, яғни қоздырғыш ағзада болғанда ғана тузеледі.

Туберкулезге қарсы арнайы егу (БЦЖ) жүргізіледі, ол сәби дүниеге келгеннен 3 – 5 күннен кейін іске асырылады. Ауруды емдеудің терапиялық, хирургиялық, т.б. әдістері табылып, күнделікті дәрігерлік жұмыста қолданылатын болды. Санаторийлерде емделу өте пайдалы. Қазақстанда туберкулезге қарсы жұмысты туберкулез мәселері ұлттық орталығы үйлестіріп отырады. Әрбір облыс орталығынданда арнаулы диспансер, жергілікті жерлерде олардың бөлімшелері жұмыс істейді. Республика туберкулезге қарсы қажетті дәрі-дәрмекпен, емдеу орындары төсек-орынмен жеткілікті қамтамасыз етілген.

. ТУБЕРКУЛЕЗДІ ЕМДЕУГЕ БОЛАДЫ

. ТУБЕРКУЛЕЗ ТЕГІН ЕМДЕЛЕДІ

Туберкулездің емі кешенді ( комплексті) түрде, үзіліссіз сатылап, ұзақ жүргізілуі қажет. Емдеудің 1-ші сатысы арнайы туберкулез диспансерінде жүргізіледі. Емнің негізгі бір шарты – таза ауаны кеңінен қолдану. Ауру баланы жылдың кез- келген мезгілінде таза ауамен қамтамасыз ету қажет. Сондықтан да туберкулез диспансері орманды, тоғайлы, ауасы өте таза жерлерге орналасқан жөн. Күн тәртібі – бала ауыр жағдайларда ғана төсек режимінде болады. Баланың ұйқысы тыныш, ұзақ болуы керек. Тамақтандыру ерекшелігі – баланың жасына қарағанда калориясы 15-20 % артық тағамдар тағайындалады. Тамақ құнарлы, витаминдерге бай, алуан түрлі болуы керек. Туберкулездің емінде қымыз, қымырын кеңінен пайдаланылады.

Дәрілік ем:1. Антибактериальды- кейінгі жылдары итальяндық ғалымдар жүргізген көптеген лабораториялық және клиникалық зерттеулерден соң ең тиімді, ең таңдаулы 5 түрлі дәріге тоқталған: рифампицин, стрептомицин, пиразинамид, изониазид, этамбутол.

ДОТС жоспарымен емдеу. Туберкулезді ДОТС жоспарына сәйкес емдеудің негізгі принципі – тікелей бақылаулы, қысқа мерзімнің ішінде қарқынды, белсенді ем жүргізу болып табылады. Микобактериялардың сыртқа бөлінуі тоқтағанша арнайы туберкулез диспансерінде, одан кейін бактериялар толық жойылғанша амбулаториялық жағдайда ем жалғастырылады. Ем жүргізу үшін жоғарыда аталған негізгі 5 препарат қолданылады:H-изониазид, R-рифампицин, Z- пиразинамид, S- стрептомицин, E- этамбутол.

Туберкулезді емдейтін дәрілердің жанама әсері

Туберкулез ауруы алғаш анықталған науқастардың 5-10 % да дәрінің мынандай жанама әсерлері байқалады: тәбеттің төмендеуі, жүректің айнауы, құсу, дененің қышуы, іштің ауруы, терінің және көз шарасының сарғаюы, буындардың ауруы, көздің көруінің төмендеуі.Негізінде жоғарыда айтылған дәрінің жанама әсерлерің емді тоқтатпай-ақ қайтаруға болады.

Дәрінің жанама әсерін немесе жақпағанын дәлелдемей емді тоқтату туберкулездің мультирезистенттік( дәріге төзімді) және созылмалы түрінің пайда болуына алып келеді.

Мультирезистенттік ( дәріге төзімді) туберкулез- туберкулездің ең қауіптігі түрі. Себебі, туберкулез таяқшалары ауруға қарсы қолданатын негізгі дәрілерге бой үйретіп алады.

Мультирезистенттік туберкулез – ауруды дұрыс емдеумен нәтижесінде, әсіресе қандай да бір сылтаумен дәрі қабылдауды тоқтатқаннан пайда болады. Аурудың бұл түрін емдеу өте қиын, әрі ұзаққа кем дегенде 18-21 айға созылады. Сондықтан туберкулезбен ауыратындар, олардың жақындары, емдеу жұмысына қатысатын барлық медицина қызметкерлері туберкулезді емдеу барысында емді ешқашан үзуге болмайтынын білуі тиіс.

Емнің барысында, аяғында қақырықтың барлық анализінде туберкулез таяқшалары табылмаса, ем нәтижелі болды деп есептеледі. Бұл жағдайда дәрігер науқас туберкулезден толық жазылды деп шешім қабылдайды, ал ауырған адам сау адамдар қатарына қосылып, отбасында, жұмыста, басқа да қоғамдық орындарда еркін жүре алады.

Аурудан жазылған адамдардың кейбіреуінде жағымсыз факторлардың әсерінен ( нашар тамақтану, жиі суықтап қалу, қатты шаршау, маскүнемдікке, нашақорлыққа салыну т.б) туберкулездің қайталануы мүмкін. Сондықтан, туберкулезден емделіп жазылғандардың бәрі, егер жөтел қайта қайталанса дәрігерге дереу қаралып, қақырығында туберкулез таяқшаларының бар-жоқтығын тексертуі керек.

Туберкулездің арнайы алдын алуы.

1. Бала туылғаннан кейін 2-4 күндері перзентханада 0,05 мг (0,1мл) тері ішіне БЦЖ вакцинасы егіледі.

2. БЦЖ ревакцинациясы бала мектепке барғанда 1 сыныпта қыркүйек айында жүргізіледі.

ТУБЕРКУЛЕЗДІҢ АЛДЫН АЛУ СПЕЦИФИКАЛЫҚ ЖӘНЕ СПЕЦИФИКАЛЫҚ ЕМЕС TYPI

— вакцина және БЦЖ ревакцинациясы

— дене шынықтыру белсенділігі;

— зиянды әдеттерден бас тарту.

Жұқпалы аурудың тарайтын негізгі көзі – науқас адамнан түскен микробтары бар қақырық. Сау адамға ол негізінен Туберкулезбен ауырған адам түкірген қақырықтың ұсақ сұйық тамшылары арқылы не кепкен түйіршіктерін ауамен бірге жұтқанда; сирек жағдайда – Туберкулезбен ауырған үй жануарларының сүтін шикілей ішкенде, етін шала пісіріп жегенде жұғады. Организмге Туберкулез таяқшасының енуі ауруға себепші болғанымен, оның толық дамуы үшін жеткіліксіз. Адамдар Туберкулезбен бұрын науқастанып, организмнің иммунитеті төмендегенде, дұрыс қоректенбегенде (әсіресе мал өнімдерінің белоктары, витаминдер тапшы болғанда), санитарлық-гигиеналық жағдайлар дұрыс сақталмағанда, сондай-ақ аурумен ұзақ уақыт бойы араласқанда ауырады. Туберкулез көбінесе 3 жасқа дейінгі балаларда пайда болады, өйткені оларда ауруға қарсы иммунитет әлі де нашар дамыған, сондай-ақ жасөспірімдерде жыныстық жетілу кезеңінде пайда болады. Туберкулез негізінен тұқым қуаламайды. Туберкулезбен ауыратын адамдардың, әдетте, балалары ауру болып тумайды.

Жалпы жұқпалы аурулардың қоздырғышы- микробтардан табылуы Голландия ғалымы Левингуктың үлкейтіп көрсететін шыны линзасының жарыққа шығыуымен байланысты. Тұнғыш қарапайым микроскопты құрастырған және бірінші болып құжынаған микроптарды көрген де осы Анатолий Левинчук еді.
Дегенмен, жұқпалы аурулардың ішіндегі туберкулез қоздырғышын табу онай болмады. Көп жылдар бойы іздену барысында неміс ғалымы Роберт Кох 1882 жылы туберкулездің қоздырғышын тауып, қауіпті әрі жұқпалы ауларға қарсы нақтылы күрес жүргізу ісіне баға жетпес үлес қосты. Бірнеше есе үлкейтіп микроскоппен қарағанда туберкулез микробы сәл ғана иілген таяқша сияқты болып көрінеді. Бұл аурудың қоздырғышын алғашқы кезде “ кох таяқшасы” немесе “туберкулез” таяқшасы деп атап келгенімен соңғы уақытта мұны туберкулез деп атайтын болды.

1. Ғаламтор желісі, сілтеме: http://kazmedic.kz/archives/1890

2. Ғаламтор желісі, сілтеме: kaz.kz/balalardagy-tuberkulez-dots-bagdarlamasy/

3. «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы»

4. Патологиялық анотомия терминдерінің орысша – латынша – қазақша түсініктеме сөздігі.

«Астана Медицина Университеті» АҚ

Тақырыбы: Туберкулез кезіндегі шаралардың стандарттары және алгоритмдері

источник

С.Ж.АСФЕНДИЯРОВ АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ МЕДИЦИНА УНИВЕРСИТЕТІ КАЗАХСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ ИМЕНИ С.Д.АСФЕНДИЯРОВА Фтизиатрия кафедрасы Орындаған : Кайржанова А.М. Ст 005 -1 Тексерген : Күмісбаева Б.Т.

Кіріспе Таралуы Туберкулездің негізгі белгілері Туберкулез ауруын емдеу 4 1 2 3 «Әлем бойынша өте қиын жағдай тудырып отырған» туберкулез проблемасы ең өзекті және ғаламдық мәселелердің бірі

Кіріспе Туберкулез микробактериялары қоршаған ортаға өте бейімді, олар қышқылды-спиртті-сілтіге тұрақты, ұзақ уақытқа өміршеңдігін жоймайды. Жұқпаның негізгі көзі ауру адам және де кей жағдайда ірі қара мал (сиыр) бола алады. Жұқпалы ауру жиі (95%) белсенді формалы туберкулезі бар ауру адамнан ауа тамшылары (ауадағы шаң) жолдары (аэрогенді) арқылы беріледі. Ал кейде туберкулезбен ауыратын сиыр сүтін қайнатпай пайдаланған жағдайда алиментарлы жолмен жұғады.

Ж ыл сайын әлемде 2 миллион адам туберкулез дертінен қаза табады туберкулез микробактериалары басқа да жұқпалы ауру қоздырғыштарынан қарағанда адам өміріне аса қауіпті; туберкулездің барлық формаларымен 10-20 миллион адам ауырады; шамамен жер шарының 1/3 тұрғындары, шамамен (ТМ)= 2 миллиард, түберкулездің микробактерияларын жұқтырған; ауруды жұқтырғандардың шамамен 10 % өз өмірінде туберкулездің бір формасымен ауырады. туберкулезбен ауырғандардың 75% — жастар және еңбекке жарамды жастағы адамдар (15-40 жас). Бұл өз кезегінде мемлекет экономикасына кері әсер етеді Қазақстандағы эпидемиологиялық жағдайдың ауырлығына байланысты Қазахстан үшін бұл проблема өте өзекті болып табылады.

Әңгімелескен кезде, жөтелгенде, түшкіргенде микробактериялар ауаға шығып, ауа арқылы адамдарға сіңеді. Тәулік ішінде ашық формалы туберкулезбен ауыратын ауру 1 млрд микроорганизмге дейін бөліп шығарады. Осындай ауру адам ұзақ уақыт бойы желдетілмеген бөлмеде болса, онда ауадағы бактериялар өте көбейіп, айналадағы адамдар жұта бастайды. Иммунитеті жоғары адам туберкулездің микробактерияларын жұта отырып, ауырмайды десе де болады, тек қана ауру жұғады. Себебі, иммунды жүйе оны аурудың дамуынан сақтайды. Инфекция ағзада болғанымен, ауа барлық адамдарға ортақ болғандықтан, айналадағы адамдарға жұғады.

Туберкулез микробактерияларын тасымалдаушылардың оннан бірінде ертелі-кеш «ұйқыдағы» инфекция белсенді кезеңге өтеді, яғни, ауру дамиды. Бұған әкеп соқтыратын негізгі факторлар уақтылы, толыққанды тамақтанбау, авитаминоз, өмірдегі тұрақсыздық, дұрыс орнықпау, тұратын жердің қанағаттандырарлықсыз жағдайы, жиі стресс, соызлмалы аурулар, қант диабетінің, ПИЖС (СПИД), алкоголизм мен есірткінің салдарынан иммунитеттің төмендеуі болып табылады. Таралуы

2 аптадан артық жөтелу қан түкіру жалпы әлсіздік тәбет пен салмақтың төмендеуі ара-тұра дене температурасының төмендеуі тершеңдік кеуде жасушаларындағы аурушыңдық демнің жетіспеуі

Бактериоскопиялық әдіс Балаларға жасалатын Манту сынамасы Флюорография Қазіргі таңдағы туберкулезді анықтаудың тиімді әдістері:

Жыл сайын студенттерге жүргізілетін флюорографиялық зерттеу тубекулезді ерте анықтауға мүмкіндік береді. Аурудың белгілері көрініс тапқан кездің өзінде ауру адам дәрігерге көрінбейді. Сондықтан да, флюорографиядан өтуден қашпау керек. Жөтелге шағымданған кезде микроскоп арқылы ауру адамның қақырығын зерттейді. Қоршаған ортаға қауіпті жұқпалы ауруларды анықтауға мүмкіндік беру – бұл әдістің артықшылығы болып табылады. Манту сынамасын аурудың жұққандығын және ауруды анықтау үшін «қауіп-қатер» тобындағы балаларға салады.

Туберкулездің спецификалық алдын-алу БЦЖ вакцинасы перзентханада баланың 1-4 күндерінде енгізіледі. Келесі ревакцинация 6-7 жаста жасалады. Бұлар өз кезегінде аурудың дамуы мен туберкулездің асқынуы мен таралуын тежейді. Уақтылы анықталып, дер кезінде емдеу басталғанда туберкулез емделетіндігін есте сақтаған жөн. Әйтпегенде, кеш анықтласма, өлімге әкеп соқтыруы да әбден мүмкін. 1998 жылдан бастап туберкулезге қарсы күрес Президенттің қаулысымен біздің республикада жалпымемлекеттік мәні бар міндетке айналды.

Text in here Туберкулез ауруын емдеу – тегін, кешенді, стационарларда 2-4 ай көлемінде жүргізіліп, кейін стационарларда немесе қатаң бақыланатын емханаларда емделеді. Емдеу үшін ең маңыздысы – туберкулезге қарсы препараттарды жүйелі қабылдау, толққанды тамақтану тәртібін сақтау керек. Туберкулезбен ауырған адам міндетті түрде туберкулезге қарсы мекемелерде емделу тиіс. Өзін-өзі емдеу немесе емшілерге барып емделу ауруды табудың жолын кешіктіреді. Туберкулез микробактерияларын жоюдың ең маңызды жолы – үздіксіз емдеу жолы. Қадағаланбаған, дәріні ретсіз қабылдау, туберкулез микробактериялары туберкулезге қарсы препараттарға бейімделіп, емделуі өте қиын әрі көп уақытты қажет ететін, қоғам денсаулығына қауіпті болып табылатын мультирезистентті туберкулез дами түседі.

Өзіңді қауіптен сақтау үшін ретті түрде флюорографиялық тексерулерден өту қажет. Бұл тексеру ауруды дер кезінде анықтауға және де емді уақтылы бастауға мүмкіндік береді. Аурудың белгілері анықталғаннан соң дәрігерге қаралып, салауатты өмір салтын ұстану қажет.

« Фтизиатрия», Петренко В.И. 2008ж. « Фтизиатрия», Перельман М.И. 2007ж. Ғаламтор Қолданылған әдебиет :

источник